Sunday, March 11, 2012

Ilocano Short Stories: Sabong, Di Panagkatangkatang...

Sabong, Di Panagkatangkatang...

Marvin Acosta
12/24/2007 12:44:13 AM


Idi katengaan ti tawen 2001 inbakwitko ditoy Bantay Gusing, Sarrat dagiti patarakenko ken Manong Rogs a kalding ken uppat a baka manipud idiay fish pondmi iti Baay, Batac a saanko nga inpakpakaammo ken nanang idiay Hawaii, ken kasta met ken Manong Elvis a kakaisuna a kabsatko nga adda met laeng idiay iti denna ni Manang Elsie nga asawana, ket nagindegak ditoy- kadagidi dua a babassit nga abongko iti agarup dua a tawen. Ti gapuna no apay a pimmanawak idi idiay Batac nga umay agtaeng ditoy gessaadan ti bantay a put-putong nga awan matatao a lugar ket kayatko a maadaywan dagiti buya a mangipalagip di napukawko nga ayat; buya ken disso a ti naminsan ket dinaydayawko iti kinangayedda. Umad-adas met laeng a rason no apay a nagawidak ditoy Ilocos manipud Manila. Ni Lily ti gapuna no apay a nagpa-probinsiaak.

Idi pay 1995 a kaayan-ayatko ni Winnie Rose "Lily" Sevillia, napan idiay USA iti napalabas a tawen, iti denna ni mommyna a di nagpakpakada kaniak. Nakaluksaw iti diak natungpal a karik kenkuana; ti panagsimpami koma metten kalpasan di panagraduarko iti kulehio. Adda met lima a tawagna kaniak idi sangsangpetna pay idiay, agingga nga awanen ti sunotna. Napukaw ti namnamak nga ipatpategnak pay ti kaayan-ayatko ket nagpa probinsiaak.

Daydi agtapaw nga abongko dita baba, iti katengaan ti dan-aw ti ad-adda a naggigianak, nangnangruna no iti rabii ken iti aldaw nga awan serrekko iti trabaho idiay Ilocos Norte Electric Cooperative, INEC, ta magustuak unay ti duay-ya ti parasapas ti danum-dissuor nga agaruyot a bumaba iti dan-aw. Kasla ti aweng a gubbuayen ti makalinglingay a danarudor ti disuor ti kalasagko kadagiti liday a sumangbay.

Kadaydi met la a tawen a nalakomi di balaymi idiay Batac, a sangkarengreng ni nanang a mailako. Kuna idi ni Nanang a bwisit kano a pagyanan! Idi pay kapaspasinami daydi tatang a kayatna a mailako; sangsangpetna laeng idi idiay Hawaii idi maaksidente iti lugan daydi tatang. Ngem dikami immanamong ken manong ti kayat ti ina mi idi, dikami ngamin mamatpati kadagiti daan a pammati, ken kasla kasingin ti biagmi ti pateg di balay kadakami. Ngem idi napukawko di Sabong… di Engr Wendy Arlin Guzman a kaayan-ayatko gapu iti sakit ti puso, ad-addan a kayatna a mailako di balay, ngem pinilik ti nagpa-Manila, saan la ket a mailaklako ti balay. Ngem iti nagsasaruno a dakes a napagpagteng ti pamiliami ti nangrubrub kenni nanang a mailako’t darasen ti balay sakbay nga ad-adu kano pay ti paltuadenna a sakit ti nakem.

Ti panangtallikud ti nobia ni Manong Rogs kenkuana, ken di ipapanaw ni Lily a napan idiay USA a saan a nagpakpakada kaniak, ti nagalistuan ni nanang a nangilako ti balay, saanmin a napengdan pay ti decisionna. Nalako di balay a kas iti pagayatanna. Kapitlomi kenni Manong Elvis ni Manong Rogs Acosta. Idi pay 1991, a maudi a tukadko iti high school a kadkaduami iti balay ken isu ti mangtartarawidwid kadagiti sangkabassit a sanikuami ditoy Pilipinas a napanawan ni nanang idi napan Hawaii.

Natalingenngen koma la unayen ti panunotko kadaydi kaadak ditoy Bantay Gusing iti agarup dua a tawen ta awanen ti laglagipko iti nagpasarak a dakes a gasat. Manmanon a mapanak sumarsarungkar idiay abong ti piskaria a taeng ni Manong Rogs a naanus ken nadungngo kadakami nga agkabsat, ket saankon a makita dagiti disso ken buya a mamagrusing koma iti naliday a lagip. Ngem saannak latta a sinardayan nga appayawan ti dakes a gasat! Nasuruken a makatawenko nga agtatrabaho idi iti INEC idi mariknak lattan nga agayatak manen iti maysa a dayag a kaupisinaanmi; ni Lei Tan. Pilipino–Chinese ni Lei a secretary ni General Manager. Ngem anian aya ti gasgasat, ta maysa kadagidi gagayyemko idi agad-adalak pay dita NWU ti nalimed a boyfriendna a kadispatsarna la kano unay kadaydi panagpadlaw toy pusok nga agayat manen.

Sumkad ti riknak a mangidadanes ti maysa a gayyem no bilang aklunen ni Lei ti ayatko.

Naglusulusak iti trabaho sakbay a matnag ti naan-anay a riknak iti balasang. Inbakwitko manen dagiti tarakenko idiay Baay, Batac. Ket nagpa Manilaak manen a balonko ti kumidkiddis a sanaang iti pusok.

Iti maikadua a gundaway, nag-apply’ak iti MERALCO ket kaasin’ Apo Dios, naawatak met. Ngem sutil kadagiti matak dagiti buya nga maimatangak iti siudad; ipalagipda latta nga uray kasano ti panangikaliwawengko koma a di panunoten dagidi naragsak a kanitomi ken Lily, ket sumeksekda iti panunotko dagidi naragsak a kanitomi a mangidateng ti nalaus nga iliwko kenkuana.

Idi tawen 2005 a bayat ti panangurayko ti panakapruseso ti immigrant visa a petition ni nanang kaniak, nag-apply’ak iti visitor’s visa a para iti USA, ta sangkadarirag ni nanang a pumasiarak iti Hawaii tapno maimatangak kano met ti rigat ti biag idiay, ket napagasatan met di applicationko. Naglusulosak iti MERALCO a pagpapaayak a kas maysa kadagiti Project Engineer. Nagpa Hawaaiiak a balonko ti di masmasbaalan a ragsak, ta ti adda iti nakemko idi ket asideg laengen ti Hawaii iti California nga ayan ti kaayan-ayatko ket nasged ti namnamak a masarungkarakto idiay, no la ketdi kayatnakto a sumarungkar kenkuana.

Tinawtagak bayat iti kaaddak iti Oahu, Hawaii ngem awan nagudguddilak iti unos ti agtallo a bulanko a nagindeg iti isla. Agaddayo ti Hawaii ken California a pagnaedan ni Lily ket saan a kas karina a maipatungpalko di kayatko a maaramid; kasungani gayam di agay-ayam iti panunotko sakbay a nakagtengak iti Hawaii.

Nasalindeg ti Hawaii a pagnaedan, makatao dagiti agindeg- nadayawda ken mannakigayyemda, ken addaan iti nangayed, makaabukay rikna nga aglawlaw ngem amin amin dagitoy ket kasla saan nga isu ti lubongko a kaikarian ti isla, diak mailawlawag no apay.

Nagawidak iti Pilipinas nga awan masnop a turungen ti panunutko; nasimsimbeng koma ti nakemko no nakapagsaritakami iti kaayan-ayatko ken maamuak no anian ti banag di ayan-ayatmi.

Iti maikadua a gundaway a panagindegko ditoy Bantay Gusisng, nangipatakderak ti bungalow-dua ti kuartona a balay iti arsadanan ti Bantay, saan a problema ti linia ti kuriente ken telepuno nga usarek iti pagtaengak ta adda laeng iti ngatuen ti nagsaadan ti balay ti linia ti kuriente ken PLDT a su-suan dagiti balbalay iti adayo a baba. Ti nagtipon nga urnongko idi agtatrabahuak pay, ken dagidi inpasarabo da nanang ken da Manong Elvis ken Manang Elsie a kuarta idi addaak Hawaii ti nangalaak ti ginastosko a nagbalay.

Dagiti inpakastoyko manipud Baay, Batac, a kasla di maat-atipa ti panagaduda a tarakenko a kalding ti mangliwliwa kaniak; addan nasurok a pitopulo a dagupda, wen, ta adda ragsak nga idateng dagiti umay aggatang kadagiti tarakenko; ti masansan a pinakisinnukatda kadagiti napintas a kapanunotan ti manglinglingay unay kaniak nga agagawa. Naragsak dagiti kanitok ditoy. Mariknak a natalingen-ngenen ti panunotko, ta kasla buybuyugan dagiti aldaw a sumangbay dagiti paginteresak a gannuat. Nakunak la ket ngarud iti bukodko a bagi iti naminsan, nga inpangag met laengen ti Dios Apo dagiti ar-ararawko; nga agtalinaay koma met laengen ti tiniltil ti dakes a gasat a kabibiagko.

Adda tumawtawag iti cell phoneko iti maysa a malem nga addaak iti uneg ti balay a mangsangsango iti computerko, ngem awan agpatak a numero iti screen ti phone ket inkalkaliwawengko, ngem iti apagbiit a darikmat; isu manen ti tumawtawag ket kinasaritak: anian aya! ti siddaawko ta ti kaayan-ayatko gayam ti adda iti bangir nga ungto ti telepuno. Wen, ni Lily, a nabayagkon a kailiw a mangngegan ti bosesna! Ti kano gayyemna nga adda kabagianna ditoy Pilipinas ken umay gumatgatang kadagiti tarakenko a kalding ti nakaited ti numero ti cell phoneko, daytoy kano pay a gayyemna ti nakaamuanna a mapmapanak dita ilukodotcom.

Kasla sarita a di maputpot ti tungtunganmi a mabaetbaetan kadagiti pauyona, pasugnod, ken dagiti salangadna kaniak kadagiti sursuratek ken ipaspaskilko a nanumo a daniwko dita ilukodotcom, insidirna pay dagidi diak kano inkaskaso a tawtawag ken sursuratna iti daydi immuna a kaserak idiay Manila. Malaglagipna ken kailiwna kano dagiti naragsak a kanitomi. Wen a sigud ti sungbatko a diakon pinanunot pay ti singasingna a kayatna kano ti agbakasion ditoy Pilipinas, no la ketdi ta nakasaganaakon nga agsimpa.


Nadakamat na iti un-una a parte ti patanganmi a simminan di Nana Mercy a mommyna ken awanen idiay Estado ti California; agresidensia kanon iti Estado ti New York. Sakbay a Nagpinnakadakami; ta gumanganat a mapan agtrabaho, nalawlawagan ti panunot iti tumunggal maysa kadakami no apay a naputed idi ti communicationmi.

Sinurpresanak ti itatawagna manen iti sabali nga aldaw: iti ud-udi a parte ti tungtunganmi ket naibagana a bumakasion kano a kadduana da nanang ken da Manong Elvis a pamilia. Umaynak siguron i’landing!

Maluksawak koma ta inbabana ti telepuno a diak napasingkedan no ania ti panggepna nga umay bumakasion, ngem saan met, nakaragragsakak ketdi! Ket simmiplot iti panunotko ti kuna ni nanang idi panangipadamagko kadaydi umuna a tawagna. “Kasano ti panakasurotna ta phonemo ket ALAWA-AW ka met nga ubing!” madlaw ti ragak ti boses ni nanang idi.

Wen, ti kinaalawaawko ti namagtugmok manen ti dalanmi ken Winnie Rose “Lily” Sevillia a kaayan-ayatko ket nagmaris sabsabong ti aglawlawko iti panakalagipko, ket nagaragaag kadagiti alintataok ti kaayan-ayatko kadaydi damo mi nga agkita idiay Cabugao a lugarda, addakami idi idiay Port Salomague: Naisab-it ti imatangko kadagiti agay-ayam iti volleyball- iti napudaw naemma ngem adda sutsutilna a balasang nga agtayag iti di nabab-baba ngem 5’5”, ken agdagsen iti di nakurkurang nga 120 a libra. Naamo ti rupana a palibnusen ti agdaldaluyon apag-abaga a buokna, nasin-aw dagiti kasla agburburayok-ayat a matana, namsek dagiti kalkalainganna ti tadul a barukong a maibagay iti kasla natubtubay a kurte a bagina.

Nabiit ti panagsinninged ti riknami iti balasang nga emplyado idin ti Philippine Heart Center a kas nurse iti beinte laeng tawenna. Scholar ken varsity iti UST ti balasang idi agad-adal pay. Agpadakami ti ay-ayam a pagduyusan; ti volleyball, Outside Hitter isuna, idinto a Middle Blocker, Setter, Outside Hitter ti posisyonko- a maysa iti dua kadagiti tudduek no apay nga alisto a naggasideg dagiti riknami; maikadua, ti panagkaaspingda iti pakabuklan ken kasta met ti talugadding ken saguday daydi Sabong a napukawko, ken inay-ayat.

-----------------------------------------------------------------------------------------

Kas kami la mail-iliwan ken Lily a mangan iti nabayagen a dimi naramanan a marisaba a salamagi. Kas man tay agdilpat ti balikutsa ti namsaakanmi kadaydi karabiian di kalaysami. Inkurimedmi ti imnas nga aramid ti agasawa ta mabainkami a makapaltuad ti ania man nga arimekmek iti kuarto a nagiddaanmi a mabalin a manglukag kada manong ken manang iti bangir a kuarto, kenni nanang a naturog iti sofa ti salas ti balayko.*

>>>Nagdennakami iti pagtaenganna idiay New York. Naaddankami iti maysa nga anak, ni Marvin Christian.<<<<

No comments:

Post a Comment