Ilocano Essays : Kulibangbang

KULIBANGBANG Alas kuatro pay laeng iti parbangon ngem agtimtimplaakon iti kape ta isu pay met la’t adda nga pangap-ap iti agsaraaw nga buksit. Kagiddan ti taraok dagiti kawitan ni manong ko daytay ikkis ti pariok nga nangipisokak iti itlog nga prituen ken pangikirogan iti kilabban. Masapa ti serrek dagiti kaanakak iti eskuelaan, ken gapu ta mairanrana nga siak ti kasapaan kadakuada nga agririing maigapu iti oras ti trabahok ken kaadayo ti balay inggana pagtrabahuak, kapilitan nga siak ti mapatudon nga agidasar iti pammigat. Diak pay met mabisin iti kasdiay nga oras ngem kapilitan nga agkuti, ta kas kanyak nga makibalbalay laeng, narigat ti sadut. Nakairuamakon iti kastoy nga ubra isu nga kunkuna pay ketdin ni ipag ko ket nagasat kano ti babai nga innak idatag iti altar. Kaaduan na nga mailablabegak no madakamat maipanggep iti panagasawa. Agpanaas ta agpanaas lattan tay rikna… agsublin di lagip dagiti naglabas, kas man la kimat nga maiyuged iti puso ken kaunggan. Aganay ton nga im-impek aglalo no awan nagyan nan toy bulsa. Ngem kadayta nga bigat, awan pulos liday nga nariknak. Kas man la nagluniten dagidi sugat ken saem nga imbato kaniak tay ari dagiti malas. Napalalo ketdi ti isem ken sarantak…agtoktokar iti panunot ko tay sonata sipud pay panagtagtagainep ken nangted inspirasion ko nga nangdaydayyeng ti madi agsusurot inggana’t nalpas tay ritwal iti banio. Kabayatan panagsabon ken panagbuyat ket inur-uray ko tay manabtuog nga bingkol iti batog ti pagdigdigusak… awan. Aramid ko ngamin dayta aglalo no sintunado tay kansion nga mangringgor iti lapayag ko. Pagam-amkak no maminsan ta kas tay’ kunadan, no aramidem iti maysa nga tao, agsubli nga agsubli kenka. Karma. Pinsar ko kanayon ti masapa nga sumrek iti trabaho, ta sakbay nga rugian ti panagasuk ti lapayag ken pannakatiritir ti dila ket makilangenak kadagiti gagayyem ko iti IDO. Maayatanak la unay iti tema dagiti saritaan, ken mayat nga urayen tay gundaway ko nga makaikur-it kadagiti sumagmamano nga kapanunutan --- nasirib man wenno nasirip. Haanak nga nasaririt ken limitado ti nagadalak, ngem pasaksakan lattan…aglalo no adda kadaydiay nga panait tay porpormaan. Sigun iti pagesman, ditoy IDO ket adda amin nga kayat. Kas man kadarato panangbisita iti kailokuan ket kurang iti oras nga kapinnulapol dagiti umad-adun nga pagayam. Sabali daytoy nga lugar, gapu ta uray kasano’t kinakomplikado iti teknikal nga lubong nga paggargarawan, adu dagiti tattao, nangnangruna kadagiti ilokano, nga siaayat nga mangpasangbay ken makisarsarita, awan inda pilpilien. Nasursuruanak nga makipagayam kadagiti tattao nga di pay pulos nakitkita. Madlaw ko ti isem ken kinaagpayso kadagiti balikas nga mabasbasa. Inyarig ko ti bagik iti maysa nga kulibangbang. Mangrugi ti biagna kas maysa nga itlog, agpessa ken agbiag nga agkarkaradap iti apagbiit, ngem addanto panaglemmengna iti at-atiddog nga panawen, panangisagsagana na iti bagina tapno inton’ madanon ti oras na nga rummuar, ikutnan tay nagpaiduma nga langa ken kabaelan. Metamorposis. Kulibangbang. Makatayab, makapabang-ar nga kitkitaen, ken kangrunaan la unay, makatulong nga mangted iti biag. Sapay ken ni Apo Dios, ta kadagitoy nga panawen, itatta ta narangpaya pay dagiti payyak ken kabaelak pay ti tumayab, mapagkatawa ken mapaisem ko met ti dadduma nga parsua, maikkan sabali nga tattao iti namnama babaen kadagiti balikas nga maibinglay kadakuada. Agbiag ni ilokano!